Konsept: Ceren Erdem & Bilge Kalfa
Tasarım: Bilge Kalfa Architecture
Üretim: Förni & Mono Earth
Ses yerleştirmesi: Michael Akstaller
2025

Yerebasan’ın kalbinde, toprakla kaplanmış dairesel ve kapsayıcı bir yapı olan in yükseliyor. Bu anıtsal form, ziyaretçileri içeriye çekiyor, onları toprağın maddi zekâsıyla fiziksel ve duyusal bir buluşmaya davet ediyor. in, bedeni doğrudan bir dokunsallık içinde toprağa bağlıyor, ziyaretçiyi toprakla kuşatırken, Michael Akstaller’ın mekâna özgü ses yerleştirmesi alanı yeraltı titreşimleri ve toprağın mırıltılarının kayıtlarıyla sarıyor.

in, toprağın yaşayan ve katman katman açılan arşivini somutlaştırıyor. Toprağın hafızasına, mikrobiyal yaşamına, jeolojik derinliğine ve kültürel önemine uyumlanmanın bir odası işlevi görüyor. Tarihi inşa bilgisini çağdaş tekniklerle birleştirerek ortaya çıkarken bir bilgi taşıyıcısı olarak ve geleceğe dair bir öneri olarak var oluyor. Bu, mimarlığın toprağı dinlediği, onunla işbirliği yaptığı ve kendini karşılıklı özen ve anlayışla köklendirdiği bir gelecek.

Toprağı Ancak Yüzeye Çıktığında Algılarız
Ses yerleştirmesi
2025

Bu proje, toprağı zamanın büküldüğü, tarihin kesiştiği ve geçmişin doğrusal olmayan biçimlerde yeniden yüzeye çıktığı yaşayan bir arşiv olarak araştırıyor. Toprağı kazmak katmanları açığa çıkarırken tektonik kaymalar, biyolojik yaşam ve insan müdahalesiyle şekillenmiş iç içe geçmiş zamansallıkları görünür kılıyor.

Ses, bu hareketlerin izini sürmenin bir yolu olarak devreye giriyor. O, yalnızca işitilebilir bir olgu değil, titreşim, dürtü ve yankılarla toprağın gizli süreçlerini duyumsamanın da bir aracı. Michael Akstaller ses kayıtlarını İstanbul’un içinde ve çevresinde, adalardan ormanlara, mezarlıklardan sahillere, tarım alanlarından sanayi bölgelerine, barajlardan Bizans ve Osmanlı kalıntılarına, geçmişi 300 bin yıl öncesine dayanan bir mağaraya kadar farklı mekânlarda yaptı. Her bir yer, geçmiş ile bugünü üst üste getiren dokulu bir ses manzarası oluşturuyor. Toprağı Ancak Yüzeye Çıktığında Algılarız, toprağı belleğiyle, hareketiyle ve dönüşümüyle yaşayan, dinamik bir ortam olarak dinlemeye olanak sağlıyor.

Yeryüzü Örtüleri
Gömülü mikrobiyal kültürler ve toprak içeren keçe bazlı tekstil
2025

Yeryüzü Örtüleri, on yıllarca süren madencilik, erozyon ve endüstriyel faaliyetlerin etkilerinin ardından toprağın nasıl iyileşebileceğini araştırıyor. Proje, organik liflerden dokunmuş ve Türkiye genelinden toplanan mikrobiyal kültürlerle kaplanmış biyo-onarım örtüleri kullanarak bir mikrobiyal aşılama yöntemi sunuyor. Bu örtüler ayrıştıkça, toprağa belirli mikroorganizmaları kademeli olarak salarak toprağı zenginleştiriyor, ağır metalleri nötralize ediyor ve dengesizlikleri düzeltiyor.

Yeryüzü Örtüleri, teknolojik bir çözüm sunmak yerine, toprak bozulmasının görünmez yaralarına ve acil bakım ihtiyacına dikkat çekiyor. Sömürüden yöneticiliğe geçişi öneriyor ve bizi toprağa bilinçli, saygılı ve sabırlı bir şekilde bakmaya çağırıyor.

Toprak Pigment Ayrımları: Yerin Katmanlarını Açığa Çıkarmak
Fotoğraf emülsiyonu, Toprak, asitsiz kâğıt, ışıklı kutular, 24 adet, (her biri) 47 × 47 cm
2023

Bu çalışma 395 yıllık bir çınar ağacının altındaki görünmeyen katmanları hassasiyetle araştırıyor. Tümü minerallerden, humustan ve başka doğal maddelerden elde edilen her bir pigment, bin yıllar boyunca süregelen bir dönüşümün hikâyesini anlatıyor. Kamera kullanılmadan üretilen bu imgeler; toprağın jeolojik, biyolojik ve toplumsal kuvvetlerin etkisi altında zamanın bir arşivi olduğunu vurguluyor.

Yerebasan kapsamında sergilenen bu eser, izleyicileri toprağı edilgen bir madde olarak değil, hayatlarımızı ve anlatılarımızı biçimlendirmekte etkin bir kayıt olarak görmeye davet ediyor. Serginin ana temalarıyla uyum içinde yer değiştirme, dönüşüm ve karşılıklı bağlılık katmanlarını görünür kılıyor. Doğal döngüler ile kazı, inşa etme ve mesken tutma gibi insan müdahaleleri arasındaki paralellikleri açığa çıkarıyor.

Kozmik Çekirdek
Sıkıştırılmış toprak, R: 33 × 138 cm (y)
2025

İnsanlığın yeni bir gezegen keşfettiğinde toprak örnekleri toplama dürtüsünden yola çıkan Kozmik Çekirdek, sanat ve bilimin kesişimini araştırıyor. Üretimde, gezegen yüzeylerinin katmanlı yapısının benzerlerini üretmek için geleneksel sıkıştırılmış toprak tekniğine başvurulurken, jeolojik oluşumların ince detayları üç boyutlu kil baskı ile kayıt altına alınıyor. Geleneksel ve çağdaş tekniklerin bu birleşimi, katmanlı dokular ve parametrik formlarla ​​hayali kozmik arşivlere biçim veriyor. Kozmik Çekirdek, toprağın tarihini anlama merakımızın gelecek olasılıklarına dair tahayyülümüzle kesiştiği noktaya yerleşiyor. Toprak örneği blokları, arazileri arşivleme işlevi görürken, Kozmik Çekirdek serisi bu blokları parametrik tasarım süreçleri aracılığıyla anlamlı biçimler olarak yeniden yorumluyor.

Kabuk Serisi
Kabuk #06, 2011. Alüminyum üzerine arşivsel pigment baskı, 110 × 138 cm
Kabuk #07, 2011. Alüminyum üzerine arşivsel pigment baskı, diptik, 90 × 234 cm
Kabuk #21, 2013. Alüminyum üzerine arşivsel pigment baskı, tetraptik, 90 × 448 cm
2011-2013

İstanbul’un çeperlerindeki dönüşümü izleyen fotoğraf serisi Kabuk, 2011-2013 yılları arasında kentin bitmeyen inşa, yıkım ve yeniden inşa döngülerini kayda alırken kentsel büyümeyi besleyen, ancak mevcut toplulukları da tehdit eden taş ocakları ve hafriyat sahalarını belgeliyor.

Kabuk, taş ocaklarından şantiyelere, yıkım bölgelerinden çoğu günümüzde molozla doldurulmuş eski linyit madenleri olan dolgu alanlarına kadar tüm bu malzemelerin İstanbul’un değişen peyzajındaki dolaşımını açığa çıkarıyor. Bu döngünün son halkası, kentin amansız gelişiminin distopik bir sonunu simgeleyen İstanbul’un yeni havalimanı. Fotoğraf serisi; fiziksel mekân, toplumsal yapı ve ekolojik baskının kırılgan kesişimini görünür kılarak ziyaretçileri kendini durmaksızın yeniden inşa eden bir şehirde dönüşümün bedelini düşünmeye davet ediyor.

Latmos Tanrıları
2023 - devam ediyor

Balıktaş Mağarası
Dibond üzerine arşivsel pigment baskı, 40 × 100 cm

Ocak 2025
Karadere Maden Ocağı

Dibond üzerine arşivsel pigment baskı, 40 × 100 cm
Aralık 2024

Hollow #2
Taş üzerine video projeksiyonu, 5’ 40”
2025

Latmos Tanrıları, Türkiye’nin güneybatısında yer alan antik Latmos (Beşparmak) Dağları’na odaklanıyor ve kayaya yönelik biri saygıya, diğeri ise madenciliğe dayalı iki farklı yaklaşımı karşı karşıya getiriyor. Proje, Karadere Vadisi’nde keşfedilen, genellikle kadın figürlerin baskın olduğu toplulukları gösteren, uyumu betimleyen ve tarihöncesi manzaraya kusursuz biçimde yerleşmiş tasvirlerden oluşan 8.000 yıllık kaya resimleriyle ilgileniyor.

Bu resimlerin karşısına, bugün bu jeolojik ve kültürel mirası tehdit eden modern feldspat madenciliğinin izleri çıkıyor. Yapıt, biri Balıktaş Mağarası’ndaki duvar resimlerini, diğeri Karakaya açık ocak maden sahasını gösteren yan yana iki fotoğraf baskısından ve The Hollow adlı bir video yerleştirmesinden oluşuyor. The Hollow, bir zamanlar hava tanrısına adanmış bir sunaktan esinlenirken bugün arazide açılan maden göllerini de anımsatıyor.

Latmos Tanrıları, ziyaretçileri insan ile doğa arasındaki bağı yeniden düşünmeye davet ediyor. Atalardan gelen bilgelikle çağdaş teknolojiyi harmanlayarak daha saygılı ve sürdürülebilir bir geleceğin yaratılmasına katkıda bulunmayı amaçlıyor.

Gülleler
El yapımı taş küreler, 25 adet, R: 3 cm
Farklı zamanlarda üretildi 

MÖ 9.500’e uzanan Neolitik bir arkeolojik alan olan Göbeklitepe’nin içinde bulunduğu Şanlıurfa coğrafyasından gelen Gülleler; insan, mekân ve taş arasındaki kalıcı ilişkiyi araştırıyor. Bu yapıt, günümüz kentsel ortamlarında hâlâ el yapımı taş güllelerle oynanan geleneksel bir sokak oyunu olan güllenin keşfiyle başlıyor. Görünürde sıradan olan bu oyun, bölgenin çok katmanlı tarihine bir geçit açıyor ve taş işçiliğine dair gelenekleri günümüzün toplumsal ritüelleriyle ilişkilendiriyor.

Yerebasan çerçevesinde Gülleler, dayanıklılık ve sürekliliğin bir ifadesine dönüşüyor. Oyun gibi gündelik jestlerin, sürekli bir değişim içindeyken bile mirası koruyabileceğini ve kolektif kimlik için bir alan açabileceğini yansıtıyor.

Kabuk Serisi

Kabuk I-II
Kâğıt üzerine ceviz boyası, 75 × 100 cm, 75 × 95,5 cm (sırasıyla)
2022

Kabuk III-XI
Kâğıt üzerine ceviz boyası ve suluboya, 39,5 × 30,5 cm; 42 × 29,5 cm; 42 × 31 cm; 30 × 27,5 cm; 34,5 × 24,5 cm; 29,5 × 27,5 cm; 42 × 30,5 cm; 42 × 30 cm (sırasıyla)
2024

Kâğıt üzerine ceviz mürekkebiyle yapılan bu resimler harabelere ve üzerlik bitkisine odaklanıyor; üzerliğin harabelerin toprağına kök salarak yaşama dair yeni olasılıklar yaratma biçimlerini araştırıyor. Bir yaranın bağladığı kabuk gibi görünen harabeleri resmetmek için, eski Mısır’da ölü bedenleri bozulmaya karşı korumada kullanılan ve zamanla mimari restorasyonlarda da tercih edilmeye başlayan ceviz boyası seçilmiş. Harabeler bu boyayla kâğıt üzerinde adeta bir onarım sürecinden geçiyor. 

Fosforik asit açısından zengin toprakları tercih eden ve bu nedenle genellikle harabe ve mezarlık çevrelerinde görülen üzerlik [Peganum harmala L.], arkeologların bir bölgede geçmiş yaşam izleri ararken kazı yapacakları yerleri belirlemek için izini sürdükleri bir bitki. Adeta birilerinin ölmesini bekliyor ve ancak bu döngü içinde var olabiliyor.

Anadolu Vernaküler Toprak Barınak Mimarisi Araştırma Sunumu
2025

PROJE EKİBİ

Araştırma Danışmanları: E. Füsun Alioğlu, Senem Akçay

Koordinasyon: Dicle Beştaş, Emine Sandal

Yeniden resimleyen: Emine Sandal

Kaynakçanın yer aldığı PDF dosyasını indirin: https://drive.google.com/drive/folders/11WU5xHZpYMEf-Z7909ahsYuSlpcoHB-r 

Sarsıntı

Lamba, motor, özel yapım elektronik devreler. Değişken boyutlar

2025

Sarsıntı, küçük yer sarsıntıları sırasında insanların avize gibi sallanabilen nesnelere bakarak deprem olup olmadığını anlama alışkanlığından yola çıkan bir proje. 

Sergi mekânının tavanından sarkan bir lamba, tavana bağlı motorlu bir mekanizma yardımıyla belirli aralıklarla harekete geçerek ortamda bir sarsıntı etkisi yaratıyor. Böylece toprağın/yerin sürekli, öngörülemez bir hareket hâlinde olduğu hissini veriyor.

Türkiye’de son on yılın sismik verileri ile buna dayalı olasılıklara göre programlanan mikroişlemcinin kontrolündeki bu hareketler bazen iki dakikada bir, bazen iki saatte bir meydana gelerek Anadolu levhasının dinamik yapısını ve depremle iç içe yaşamayı hatırlatıyor.